ThS. Phạm Thị Lan Hương

GVC. Khoa Lý luận cơ sở

Tóm tắt: Cách đây 108 năm, cuộc Cách mạng Tháng Mười Nga đã giành thắng lợi (07/11/2017 – 07/11/2025). Đây là bước ngoặt có ý nghĩa lịch sử to lớn của thế kỷ XX, khi lần đầu tiên trong lịch sử, giai cấp công nhân cùng nhân dân lao động Nga, dưới sự lãnh đạo của Đảng Bôn-sê-vích do V.I. Lênin đứng đầu, đã vùng lên lật đổ chế độ Nga hoàng, đồng thời sáng lập nên Nhà nước Xô viết – hình mẫu đầu tiên của một nhà nước xã hội chủ nghĩa. Thắng lợi ấy không chỉ chứng minh tính hiện thực và sức sống bền vững của chủ nghĩa Mác – Lênin, mà còn mở ra thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản sang chủ nghĩa xã hội trên quy mô toàn thế giới. Đó không chỉ là niềm cổ vũ to lớn đối với các dân tộc bị áp bức trong hành trình giành độc lập, tự do, mà còn là nguồn động lực cho phong trào cách mạng thế giới, trong đó có cách mạng Việt Nam.

Từ khóa: Cách mạng Tháng Mười Nga, cách mạng Việt Nam, nền tảng lý lý luận và thực tiễn

1. Cách mạng Tháng Mười Nga – bước ngoặt mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử nhân loại

Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 là sự kiện lịch sử có ý nghĩa thời đại trong thế kỷ XX, khai mở con đường giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, xã hội, người lao động và con người nói chung. Thắng lợi ấy trở thành bước ngoặt vĩ đại, mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử nhân loại.

Thứ nhất, thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga không chỉ làm chấn động toàn thế giới mà còn mở ra kỷ nguyên mới – kỷ nguyên quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên quy mô toàn cầu.

Thành công của Cách mạng Tháng Mười đã mở đường cho sự hình thành nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên toàn cầu, đồng thời tạo cơ sở hiện thực cho sự xuất hiện và phát triển của chủ nghĩa xã hội. Đây là bước ngoặt có tính chất đột phá, bởi lần đầu tiên trong lịch sử loài người, chính quyền thực sự thuộc về đại đa số những người lao động chứ không phải thiểu số giai cấp bóc lột. Nếu các cuộc cách mạng trước đây, từ Cách mạng tư sản Anh, Cách mạng Pháp đến Cách mạng Mỹ, chủ yếu dừng lại ở việc thay thế một giai cấp thống trị này bằng một giai cấp thống trị khác, thì Cách mạng Tháng Mười đã hướng tới việc thủ tiêu tận gốc mọi hình thức áp bức, bóc lột, mở đường cho một xã hội công bằng, nhân văn. Chính vì vậy, Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Giống như mặt trời chói lọi, Cách mạng Tháng Mười chiếu sáng khắp năm châu, thức tỉnh hàng triệu người bị áp bức, bóc lột trên trái đất”[1]. Tác động của Cách mạng Tháng Mười vượt ra ngoài phạm vi nước Nga, lan tỏa mạnh mẽ trên toàn cầu, khích lệ các dân tộc bị đô hộ đứng lên giành quyền tự do và tìm đến lý tưởng xã hội chủ nghĩa. Khởi nguồn từ thực tiễn ở một quốc gia duy nhất, chủ nghĩa xã hội dần hình thành và mở rộng thành một hệ thống mang tầm quốc tế, trở thành thế lực song hành, đối trọng với chủ nghĩa tư bản.

Thứ hai, thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga góp phần hiện thực hóa lý tưởng về một xã hội mới – xã hội xã hội chủ nghĩa

Một đóng góp vĩ đại của Cách mạng Tháng Mười là đưa chủ nghĩa xã hội từ phạm trù lý luận trở thành mô hình hiện thực, sống động trong đời sống xã hội. Chỉ trong vòng hai kế hoạch 5 năm đầu tiên (1929–1939), nước Nga lạc hậu đã vươn lên trở thành một cường quốc công nghiệp, đủ sức đập tan chủ nghĩa phát xít trong Chiến tranh thế giới thứ hai.

Sau chiến tranh, Liên Xô không ngừng củng cố tiềm lực kinh tế, quân sự và khoa học – công nghệ, trở thành đối trọng với chủ nghĩa đế quốc. Đặc biệt, quốc gia này đã đi đầu trong nhiều lĩnh vực, tiêu biểu là thành công trong chinh phục không gian vũ trụ. Điều quan trọng hơn cả là nhà nước Xô viết đã thực hiện hàng loạt chính sách xã hội tiến bộ: giáo dục và y tế miễn phí, chế độ chăm sóc người già, trẻ em và những đối tượng yếu thế. Những thành tựu đó đã khẳng định tính ưu việt của một mô hình xã hội mới – nơi mà mọi thành quả kinh tế được xây dựng “cho tất cả mọi người, vì tất cả mọi người”. Chính sức hấp dẫn ấy khiến chủ nghĩa xã hội trở thành niềm hy vọng và sự lựa chọn của nhiều dân tộc trên thế giới trong thế kỷ XX.

Thứ ba, Cách mạng Tháng Mười Nga đã giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc gắn bó hữu cơ với lý tưởng xã hội chủ nghĩa

Thắng lợi của cuộc cách mạng vĩ đại này khẳng định rằng độc lập dân tộc chỉ thực sự bền vững khi đi liền với con đường xã hội chủ nghĩa. Nếu độc lập dân tộc giúp một quốc gia thoát khỏi ách áp bức, lệ thuộc thì chính chủ nghĩa xã hội mới là bảo đảm chắc chắn cho sự tự chủ, lâu dài và vững bền. Không chỉ chấm dứt sự thống trị từ bên ngoài, chủ nghĩa xã hội còn mở ra triển vọng phát triển toàn diện, cả về kinh tế, chính trị, văn hóa lẫn đời sống tinh thần. Chỉ trong chế độ xã hội chủ nghĩa, quyền lực mới thực sự thuộc về nhân dân; ở đó, người lao động trở thành chủ thể sáng tạo của lịch sử, được hưởng một cuộc sống công bằng, hạnh phúc và ấm no.

Tính bền vững của độc lập dân tộc vì thế không chỉ đo bằng việc thoát khỏi xiềng xích nô lệ, mà còn được khẳng định bằng năng lực phát triển, khả năng tự cường và sự bình đẳng trong quan hệ quốc tế. Những điều kiện đó chỉ có thể được bảo đảm bằng con đường xã hội chủ nghĩa – con đường mà Cách mạng Tháng Mười đã mở ra.

Thứ tư, thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười cùng sự hình thành nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên đã mở ra bước ngoặt lịch sử, phá vỡ thế thống trị duy nhất của chủ nghĩa tư bản và làm biến đổi sâu sắc trật tự thế giới.

Trước Cách mạng Tháng Mười, chủ nghĩa tư bản gần như giữ vị trí thống trị tuyệt đối trong đời sống chính trị, kinh tế thế giới. Tuy nhiên, với sự ra đời của Liên Xô và sau đó là hệ thống xã hội chủ nghĩa, cục diện thế giới đã thay đổi căn bản. Chủ nghĩa xã hội hiện thực từng là một hệ thống bao gồm hơn 10 quốc gia, trong đó có những nước đạt vị thế siêu cường. Sự tồn tại của khối xã hội chủ nghĩa đã tạo nên một thế cân bằng, kiềm chế tham vọng bành trướng của các thế lực đế quốc, góp phần ngăn ngừa nguy cơ chiến tranh hạt nhân.

Được sự khích lệ và giúp đỡ to lớn từ Liên Xô cùng các quốc gia xã hội chủ nghĩa, phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, cũng như phong trào giải phóng dân tộc ở các thuộc địa, đã vươn lên mạnh mẽ và đạt nhiều bước tiến quan trọng. Nhờ đó, hàng trăm triệu người dân ở châu Á, châu Phi, Mỹ Latinh đã thoát khỏi ách áp bức thực dân, giành quyền tự quyết và độc lập dân tộc. Điều này chứng tỏ rằng chủ nghĩa xã hội không chỉ là sự lựa chọn riêng của nước Nga, mà đã trở thành xu thế thời đại, một tấm gương sáng về tinh thần đoàn kết quốc tế, giúp đỡ các dân tộc yếu thế đứng lên tự khẳng định mình.

Cách mạng Tháng Mười Nga đã mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử nhân loại – kỷ nguyên đấu tranh cho độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội. Thắng lợi của nó đã biến lý tưởng giải phóng con người từ ước mơ thành hiện thực, làm thay đổi cục diện thế giới và để lại dấu ấn sâu đậm trong tiến trình phát triển của nhân loại.

Dù hệ thống xã hội chủ nghĩa đã trải qua những thăng trầm, nhưng giá trị và ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Tháng Mười vẫn còn nguyên vẹn. Đó là ngọn đuốc soi đường cho các dân tộc tiến bước, là nguồn cổ vũ tinh thần to lớn cho nhân loại trong sự nghiệp đấu tranh vì hòa bình, công bằng, dân chủ và tiến bộ xã hội.

2. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội hiện thực là nguồn cổ vũ, động viên, giúp đỡ to lớn đối với phong trào cách mạng Việt Nam

Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 giành thắng lợi, mở ra thời đại mới trong lịch sử nhân loại – thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội. Thắng lợi đó cùng với sự ra đời của hệ thống xã hội chủ nghĩa hiện thực đã trở thành ngọn đuốc soi đường, cổ vũ và giúp đỡ các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam. Dưới ảnh hưởng sâu sắc của Cách mạng Tháng Mười và việc vận dụng sáng tạo học thuyết Mác – Lênin vào thực tiễn, giai cấp công nhân cùng phong trào yêu nước Việt Nam đã xác định được con đường đúng đắn cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Sự thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1930 trở thành bước ngoặt lịch sử, mở ra kỷ nguyên mới khi ngọn cờ độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội được giương cao, dẫn dắt nhân dân ta giành hết thắng lợi này đến thắng lợi khác.

Ngay từ cao trào cách mạng 1930 – 1931, dưới sự lãnh đạo của Đảng, phong trào đấu tranh của quần chúng công – nông đã diễn ra sôi nổi, rộng khắp, tiêu biểu là Xô viết Nghệ - Tĩnh. Đây được xem là cuộc tập dượt đầu tiên cho cách mạng Việt Nam, đồng thời khẳng định năng lực lãnh đạo của Đảng trong việc tổ chức, tập hợp quần chúng, đưa ra đường lối và khẩu hiệu đáp ứng khát vọng của nhân dân. Phong trào Xô viết Nghệ - Tĩnh tuy chỉ tồn tại trong thời gian ngắn, song đã để lại dấu ấn sâu sắc về một chính quyền công – nông đầu tiên ở Việt Nam. Tại đây, những chính sách mới được triển khai trên nhiều lĩnh vực. Về chính trị, nhân dân được quyền hội họp, thảo luận, tham gia các đoàn thể như Nông hội, Công hội, Đoàn Thanh niên cộng sản. Về kinh tế, nông dân được chia ruộng đất, giảm tô, xóa nợ, bãi bỏ các loại thuế vô lý. Về văn hóa – xã hội, phong trào xóa nạn mù chữ, bài trừ hủ tục, xây dựng nếp sống mới được đẩy mạnh. Dù còn sơ khai, Xô viết Nghệ - Tĩnh đã chứng minh sức sống mạnh mẽ của con đường cách mạng vô sản, đặt nền móng cho thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám 1945.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám đã khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa – nhà nước kiểu mới của công nông đầu tiên ở Đông Nam Á. Sự kiện này trở thành dấu mốc lịch sử trọng đại, giải phóng dân tộc ta khỏi thân phận nô lệ, đưa nhân dân từ người bị trị thành chủ nhân của đất nước và vận mệnh dân tộc, đồng thời mở ra kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn bó hữu cơ với con đường xã hội chủ nghĩa. Từ một tổ chức phải hoạt động trong vòng vây khủng bố, đàn áp, Đảng Cộng sản Việt Nam đã vươn lên vị trí đảng cầm quyền, trực tiếp lãnh đạo sự nghiệp cách mạng và quản trị đất nước.

Sự ủng hộ và giúp đỡ chí tình của Liên Xô – cái nôi của Cách mạng Tháng Mười – đã tạo điểm tựa quan trọng cho cách mạng Việt Nam đi đến những thành công lớn. Với tinh thần kiên cường và đường lối đúng đắn, sau ba thập kỷ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, dân tộc ta đã làm nên Đại thắng mùa Xuân năm 1975, hoàn thành sự nghiệp giải phóng, thống nhất Tổ quốc. Thắng lợi ấy là kết tinh của ngọn cờ độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, đồng thời là minh chứng hùng hồn về tính đúng đắn, sức sống bền bỉ của con đường mà Cách mạng Tháng Mười đã soi sáng.

Bước sang những năm cuối thập niên 80, khi mô hình xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu rơi vào khủng hoảng, Việt Nam phải đối diện với những thử thách to lớn. Trước tình hình đó, với bản lĩnh kiên cường và tư duy đổi mới, Đảng ta đã khởi xướng công cuộc Đổi mới năm 1986, mở ra con đường phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đây là sự kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, đồng thời là sự vận dụng sáng tạo lý luận Mác – Lênin vào hoàn cảnh mới.

Gần bốn thập kỷ tiến hành công cuộc đổi mới, đất nước ta đã đạt được những thành quả to lớn, toàn diện và mang dấu ấn lịch sử. Kinh tế duy trì đà tăng trưởng vững chắc, quy mô mở rộng, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân ngày càng được cải thiện. Trên phương diện chính trị – xã hội, quốc gia giữ được sự ổn định, quốc phòng – an ninh được củng cố, chủ quyền quốc gia được bảo vệ vững chắc. Khối đại đoàn kết toàn dân tộc không ngừng được tăng cường, dân chủ xã hội chủ nghĩa ngày càng được mở rộng và phát huy hiệu quả.

Trên bình diện quốc tế, Việt Nam từng bước vượt qua bao vây, cấm vận, trở thành thành viên tích cực, có trách nhiệm trong nhiều tổ chức và diễn đàn quan trọng. Vai trò, vị thế và uy tín quốc tế của đất nước ngày càng nâng cao trong ASEAN, APEC, ASEM, Liên Hợp Quốc… Việt Nam được cộng đồng quốc tế đánh giá là điểm sáng về phát triển và hội nhập, đồng thời có những đóng góp thiết thực vào các vấn đề toàn cầu như gìn giữ hòa bình, hợp tác, phát triển bền vững, ứng phó biến đổi khí hậu, giảm nghèo. Đây không chỉ là niềm tự hào của dân tộc mà còn là động lực to lớn để toàn Đảng, toàn dân, toàn quân vững bước trên con đường đã lựa chọn.

Thực tiễn gần 40 năm đổi mới cho thấy tính đúng đắn, sáng tạo và phù hợp của mô hình chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Thành quả đó tiếp tục khẳng định sự lựa chọn con đường cách mạng vô sản – con đường đã được Cách mạng Tháng Mười Nga mở ra – là hoàn toàn chính xác. Trong bối cảnh các thế lực thù địch gia tăng thúc đẩy “diễn biến hòa bình”, mưu toan phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản và con đường xã hội chủ nghĩa, thì bài học về giữ vững chính quyền, bảo vệ thành quả cách mạng của Cách mạng Tháng Mười càng có giá trị thời sự sâu sắc.

Có thể nói, từ Cách mạng Tháng Mười Nga đến Cách mạng Tháng Tám 1945, từ các cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc đến công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế hôm nay, đều thấm đượm ánh sáng của ngọn đuốc cách mạng 1917. Điều đó trở thành nguồn cổ vũ to lớn, sức mạnh tinh thần và định hướng dẫn đường để nhân dân ta vững bước trên con đường độc lập dân tộc gắn với chủ nghĩa xã hội – con đường mà Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh và toàn dân đã lựa chọn, phù hợp với xu thế phát triển của lịch sử./.