TS Trần Thị Thuý

Giảng viên chính Khoa Nhà nước và Pháp luật

Tóm tắt:

Thiên tai luôn là thử thách khắc nghiệt đối với năng lực quản trị, tinh thần đoàn kết và sức chống chịu của cộng đồng. Bão số 10 (Bualoi) năm 2025 không chỉ gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản, mà còn kéo theo “bão thông tin” với hàng loạt tin giả, hình ảnh do AI tạo ra, gây hoang mang trong dư luận. Trước tình huống kép đó, Nghệ An đã thể hiện rõ bản lĩnh của một chính quyền hành động, vừa chủ động khắc phục hậu quả thiên tai, vừa kiên quyết đấu tranh với các luận điệu xuyên tạc, bảo vệ sự thật và niềm tin của Nhân dân. Bài viết phân tích kinh nghiệm thực tiễn của Nghệ An trong công tác ứng phó và khắc phục hậu quả bão lũ, từ đó rút ra những bài học có giá trị cho quản lý khủng hoảng và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong thời đại số.

Từ khóa: Nghệ An; bão số 10 (Bualoi); tin giả; sự thật; niềm tin xã hội.

Những năm gần đây, biến đổi khí hậu toàn cầu khiến thiên tai xảy ra ngày càng cực đoan, khó lường, đặc biệt tại khu vực Bắc Trung Bộ thường xuyên hứng chịu bão lũ lớn. Cơn bão số 10 vừa qua là một minh chứng điển hình, không chỉ gây tổn thất nặng nề về người và tài sản mà còn tạo ra “cơn bão thông tin” trên không gian mạng, với nhiều tin giả, hình ảnh bị cắt ghép, thậm chí do trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra nhằm bóp méo sự thật, gây hoang mang và chia rẽ lòng dân. Trong bối cảnh đó, Nghệ An đã thể hiện rõ năng lực lãnh đạo, chỉ đạo và tinh thần trách nhiệm cao của cả hệ thống chính trị. Chính quyền các cấp, lực lượng vũ trang và Nhân dân cùng chung sức vượt qua khó khăn, khẳng định niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng và sự đồng lòng của toàn xã hội trong công cuộc khắc phục hậu quả bão lũ.

Bí thư Tỉnh uỷ Nghệ An Nguyễn Đức Trung kiểm tra, chỉ đạo khắc phục hậu quả bão số 10. (Nguồn: Báo Nghệ An)

1. Nghệ An chủ động trong “cuộc chiến kép”: khắc phục bão lũ và đấu tranh với tin giả

Cơn bão số 10 đã để lại những thiệt hại nặng nề cho các tỉnh Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ, trong đó, Nghệ An là một trong những địa phương chịu ảnh hưởng lớn. Chỉ trong ít ngày, lượng mưa vượt kỷ lục đã làm nhiều tuyến đê vỡ, sông suối dâng cao, gây ngập úng, chia cắt, khiến hàng chục người thương vong và hàng ngàn ngôi nhà, hoa màu bị cuốn trôi. Hình ảnh đau lòng về người dân phải sơ tán, chạy lũ là nỗi xót xa chung của người dân cả nước.

Tổng thiệt hại sơ bộ trên cả nước, đến ngày 02/10/2025: 65 người chết và mất tích, tổn thất kinh tế tới 12.799 tỉ đồng. Nghệ An ghi nhận thiệt hại: 4 người bị đuối nước; 27.731 ha lúa, hoa màu, cây trồng khác bị thiệt hại; 04 sự cố về đê điều; 296.837 khách hàng vẫn đang mất điện; tổng thiệt hại kinh tế sơ bộ là 2.120 tỉ đồng. Hiện địa phương vẫn đang tiếp tục rà soát, thống kê chi tiết và triển khai công tác khắc phục hậu quả.

Chỉ tính riêng trên địa bàn 7 xã miền Tây Nghệ An (thuộc địa bàn huyện Tân Kỳ cũ) những ngày qua đang hứng chịu trận lụt lớn nhất trong lịch sử. Theo số liệu tổng hợp đến 15h ngày 1/10, toàn xã Tân Kỳ đã ghi nhận 2.080 hộ dân tại 22 khối, xóm bị ngập nước; 244 hộ nhà bị tốc mái, 95 hộ bị đổ tường rào, nhiều khu vực bị cô lập hoàn toàn[1].

Sự lãnh đạo trực tiếp, kịp thời của Tỉnh ủy, UBND tỉnh Nghệ An, cả hệ thống chính trị đã vào cuộc quyết liệt, tập trung cao độ cho công tác khắc phục hậu quả bão lũ. Các sở, ban, ngành, lực lượng vũ trang phối hợp chặt chẽ với chính quyền cơ sở, huy động nhân lực, phương tiện để cứu hộ, đảm bảo an toàn tính mạng cho Nhân dân. Tinh thần tương thân tương ái được phát huy mạnh mẽ: người dân, doanh nghiệp, tổ chức xã hội chung tay đóng góp vào công cuộc khắc phục hậu quả bão lũ.

Trong lúc cả hệ thống chính trị cùng với người dân đang nỗ lực khắc phục hậu quả bão lũ thì trên mạng xã hội lại xuất hiện nhiều hình ảnh giả mạo, cắt ghép, thậm chí được tạo ra bằng công nghệ AI, phóng đại tình hình hoặc bóp méo sự thật, khiến người dân hoang mang. AI ngày nay có thể tạo ra những bức ảnh “như thật” đến mức khó phân biệt. Khi những hình ảnh này bị gắn với thiên tai, hậu quả không chỉ là sự hoang mang: có thể làm mất phương hướng cứu trợ, kích động dư luận chống chính quyền, hay tạo điều kiện cho kẻ xấu kêu gọi quyên góp lừa đảo. Đã có trường hợp cá nhân bị xử lý vì tung ảnh AI giả mạo trong thời điểm mưa bão để “câu like”, gây nhiễu loạn thông tin.

Trên mạng xã hội đã xuất hiện một số bài viết cố tình đặt ra những câu hỏi mang tính quy chụp như “Nhà nước ở đâu?”, “Chính quyền ở đâu?”, nhằm phủ nhận nỗ lực của các cấp chính quyền và lực lượng chức năng, từ đó gieo rắc hoài nghi, tạo tâm lý hoang mang trong Nhân dân. Đây là cách nhìn phiến diện, xuyên tạc và hoàn toàn trái ngược với thực tế. Thực tế cho thấy, ngay từ khi bão còn hình thành trên Biển Đông, Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai đã liên tục phát đi các bản tin cảnh báo, đồng thời chỉ đạo khẩn các địa phương chủ động lên phương án ứng phó, triển khai lực lượng, phương tiện và vật tư tại chỗ để bảo đảm an toàn cho người dân và giảm thiểu thiệt hại.

2. Lá chắn sự thật mạnh hơn trước làn sóng tin giả và hình ảnh AI

Thứ nhất: niềm tin vào chính quyền được củng cố, không suy giảm.

Thông tin giả mạo bằng AI thường dựng lên hình ảnh cán bộ thờ ơ, quan liêu, nhằm hạ thấp uy tín của chính quyền địa phương. Nhưng sự thật ở Nghệ An thì hoàn toàn ngược lại.

Đêm 29/9, khi mưa lớn bắt đầu gây ngập lụt, Thủ tướng Chính phủ đã ký công điện khẩn, yêu cầu các tỉnh khẩn trương sơ tán dân, triển khai cứu hộ cứu nạn. Để bảo đảm an toàn cao nhất cho Nhân dân khi có nguy cơ cơn bão đổ bộ, chính quyền tỉnh Nghệ An đã thể hiện rõ vai trò chủ động, quyết liệt trong chỉ đạo ứng phó khẩn cấp. Ngày 28/9/2025, Chủ tịch UBND tỉnh ban hành văn bản số 10253/UBND-NC về việc cấm đường tạm thời nhằm phòng, chống bão. Ngay sau khi văn bản có hiệu lực, bão tràn vào các địa bàn đúng như dự báo, các tuyến đường trọng điểm và khu vực nguy hiểm được kiểm soát chặt chẽ. Trong những thời điểm đó, chỉ có lãnh đạo địa phương và lực lượng chức năng túc trực, triển khai biện pháp bảo đảm an toàn tính mạng, sức khỏe của Nhân dân, qua đó khẳng định rõ trách nhiệm và năng lực điều hành kịp thời, hiệu quả của chính quyền địa phương. Trong những ngày bão Bualoi đổ bộ, lãnh đạo tỉnh luôn có mặt tại hiện trường, chỉ đạo trực tiếp công tác di dời dân, kiểm tra an toàn hồ đập, thăm hỏi các hộ gia đình bị ảnh hưởng nặng nề.

Hình ảnh chiến sĩ công an cõng em nhỏ vượt lũ, bộ đội đưa cụ già ra khỏi vùng nguy hiểm, đoàn viên thanh niên giúp dân dựng lại nhà cửa, đã được lan truyền mạnh mẽ trên báo chí chính thống và mạng xã hội. Đó là minh chứng rõ ràng về sự vào cuộc quyết liệt, trách nhiệm của cả hệ thống chính trị. Thay vì suy giảm, niềm tin của Nhân dân càng được củng cố. Người dân không chỉ cảm nhận được sự quan tâm kịp thời của chính quyền, mà còn thấy rõ tinh thần “vì Nhân dân phục vụ” của các lực lượng tuyến đầu khắc phục hậu quả bão lũ.

Ngay sau khi kết thúc tốt đẹp Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XX, lãnh đạo tỉnh Nghệ An đã trực tiếp chỉ đạo công tác khắc phục hậu quả bão lũ ở các địa phương chịu thiệt hại nặng nề. Đoàn công tác của Thường trực tỉnh uỷ đã kiểm tra, chỉ đạo công tác khắc phục hậu quả bão lũ tại các xã xã Tân Kỳ, Tân Phú, Tân An, Yên Hoà, Yên Na, Nga My, Yên Xuân, Anh Sơn, Nhân Hòa, Bích Hào, Đại Đồng, Hoa Quân, Xuân Lâm…

Thực tiễn ứng phó và khắc phục hậu quả sau bão đã cho thấy: Nhà nước luôn ở bên dân, chính quyền luôn ở bên dân, không chỉ trong lời nói mà bằng những hành động cụ thể, kịp thời và đầy trách nhiệm. Mọi nguồn lực, từ Trung ương đến địa phương, đều được huy động để cứu trợ, hỗ trợ và khôi phục đời sống cho người dân vùng bị ảnh hưởng.

Thứ hai: nguồn lực cứu trợ được quản lý minh bạch, đúng người, đúng chỗ.

Một trong những luận điệu phổ biến của thông tin xuyên tạc là cho rằng hàng cứu trợ bị “tuồn” sai địa chỉ, “ngồi yên trong quỹ” hay dân nghèo bị bỏ rơi. Trên thực tế, chính quyền Nghệ An đã triển khai công tác cứu trợ theo nguyên tắc công khai, minh bạch và thống nhất. Ngân sách Trung ương và địa phương đều đã được giải ngân khẩn cấp, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội triển khai nhiều đợt vận động, phân phát hàng hóa tới bà con. Những tổ chức, cá nhân thiện nguyện cũng được khuyến khích tham gia, nhưng phải tuân thủ sự điều phối chung của chính quyền để tránh tình trạng lộn xộn, phát thừa nơi này mà thiếu nơi khác. Đó không phải là “ngăn cản cứu trợ”, mà chính là bảo đảm an toàn, công bằng và hiệu quả cho đồng bào vùng lũ.

Các lực lượng vũ trang, công an, tổ chức chính trị – xã hội trực tiếp tham gia vận chuyển, phân phát hàng cứu trợ. Hình ảnh Quân đội, Công an lao mình vào dòng nước lũ chảy xiết đưa người dân đến nơi an toàn, gùi từng bao lương thực, thực phẩm lội qua nước ngập tới ngực để trao tận tay người dân; hay đoàn thanh niên đưa sữa, thuốc men cho trẻ nhỏ vùng rốn lũ, đã được báo chí ghi lại rõ nét. Những bằng chứng thực tế ấy đập tan mọi tin đồn vô căn cứ. Nhiều hộ dân ở vùng lũ trong những ngày qua đã khẳng định họ nhận cứu trợ kịp thời, “không ai bị bỏ lại phía sau”. Luận điệu cho rằng “cứu trợ ngồi yên trong quỹ” hoàn toàn sai sự thật, bởi trên thực tế, từng đồng, từng phần quà đã được chuyển đến đúng nơi, đúng người, thể hiện tinh thần trách nhiệm và tình người sâu sắc.

Trong những ngày qua, Nghệ An đã nhận được sự chung tay ủng hộ của nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân trong cả nước, tạo nên nguồn lực to lớn để khắc phục hậu quả bão lũ. Lãnh đạo tỉnh Nghệ An cam kết sẽ sử dụng nguồn kinh phí hỗ trợ một cách công khai, kịp thời, đúng mục đích, đúng đối tượng. Theo đó, tỉnh sẽ ưu tiên hỗ trợ sinh kế, khôi phục sản xuất cho bà con bị thiệt hại, giúp người dân nhanh chóng ổn định cuộc sống sau thiên tai.

Một số đối tượng xấu đã sử dụng thủ đoạn lợi dụng sự hỗn loạn thông tin để kêu gọi quyên góp qua các tài khoản cá nhân. Nhiều hình ảnh, clip được gắn ghép, thêm thắt cảnh thương tâm nhằm đánh vào lòng trắc ẩn để lôi kéo tiền ủng hộ vào túi riêng. Đây là hành vi lợi dụng thảm họa để trục lợi, gây tổn thất kép cho xã hội.

Để ngăn tình trạng này, chính quyền Nghệ An đã kịp thời công bố các kênh tiếp nhận ủng hộ chính thức qua Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các cơ quan Nhà nước. Cơ quan Báo và phát thanh, truyền hình tỉnh cùng nhiều cơ quan báo chí liên tục phát đi thông tin cảnh báo, khuyến nghị Nhân dân không chuyển tiền cho những tài khoản không rõ nguồn gốc. Thực tế đã chứng minh, khi người dân được cung cấp thông tin đầy đủ và minh bạch, các âm mưu quyên góp trá hình khó có thể phát huy tác dụng.

Thứ ba: công khai, minh bạch thông tin để ổn định lòng dân, chống xuyên tạc.

Báo chí và chính quyền Nghệ An liên tục công khai thông tin thiệt hại: số hộ di dời, mức độ ngập và điểm tiếp nhận cứu trợ trong những ngày mưa lũ không chỉ là hành động báo cáo sự kiện mà còn là một công cụ quản trị cần thiết. Thông tin minh bạch tạo ra một “khung tham chiếu” công cộng: khi người dân biết rõ con số, địa điểm và tiến độ hỗ trợ sẽ bớt hoang mang, giảm nhu cầu chạy theo tin đồn và ít bị chi phối bởi những hình ảnh giật gân chưa được kiểm chứng.

Về góc độ quản lý nguồn lực hỗ trợ, các tổ chức cứu trợ và nhà hảo tâm nhờ đó có thể phân bổ thực phẩm, chỗ ở tạm thời và vật tư y tế theo đúng nhu cầu, tránh lãng phí và trùng chéo không cần thiết.

Thông tin về hình ảnh Quân đội nhân dân, Công an nhân dân và các tổ chức chính trị -xã hội xông pha trong hiểm nguy, trực tiếp đưa lương thực, di dời dân và giúp dựng lại nhà cửa… đóng vai trò kép: vừa là bằng chứng thực địa về hoạt động cứu trợ, vừa là yếu tố cảm xúc mạnh mẽ củng cố niềm tin xã hội. Những hình ảnh có nguồn gốc rõ ràng, kèm thông tin thời gian, địa điểm, làm nổi bật tính hiệu quả và trách nhiệm của chính quyền; đồng thời khơi dậy tinh thần tương trợ trong cộng đồng. Đây chính là “lá chắn truyền thông” hữu hiệu trước những thông tin xuyên tạc, đồng thời khơi dậy mạnh mẽ tình đoàn kết, trách nhiệm cộng đồng trong ứng phó và khắc phục thiên tai.

Phó Bí thư tỉnh uỷ Võ Thị Minh Sinh kiểm tra, chỉ đạo khắc phục hậu quả bão số 10. (Nguồn: Báo Nghệ An)

3. Những bài học kinh nghiệm từ công tác khắc phục hậu quả bão lũ

Từ thực tiễn ứng phó và khắc phục hậu quả bão số 10, Nghệ An đã rút ra nhiều bài học quý báu, không chỉ trong công tác phòng chống thiên tai, mà còn trong quản trị khủng hoảng thông tin, đây là một yêu cầu cấp thiết của thời đại số.

Thứ nhất, đặt con người ở trung tâm trong mọi quyết sách ứng phó thiên tai.
Ngay từ khi bão hình thành, chính quyền tỉnh Nghệ An đã xác định rõ: bảo đảm an toàn tính mạng cho Nhân dân là ưu tiên số một. Các chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh đều hướng đến mục tiêu này, với phương châm “4 tại chỗ”: chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, phương tiện tại chỗ, hậu cần tại chỗ được triển khai quyết liệt, đồng bộ. Lực lượng công an, quân đội, dân quân tự vệ và các tổ chức đoàn thể đã có mặt ở những điểm xung yếu để di dời dân, cứu hộ, cứu nạn kịp thời. Lãnh đạo các cấp trực tiếp xuống cơ sở, bám địa bàn, lắng nghe người dân đã giúp củng cố niềm tin, xóa bỏ khoảng cách giữa chính quyền và Nhân dân. Đây là minh chứng cho một chính quyền hành động, lấy dân làm gốc, là bài học xuyên suốt trong quản lý khủng hoảng ở mọi cấp độ.

Thứ hai, minh bạch thông tin là liều vaccine chống hoang mang dư luận  và tin giả. Thực tế cho thấy, tin giả lan nhanh nhất chính là trong lúc người dân thiếu thông tin. Việc Nghệ An chủ động công khai các số liệu thiệt hại, danh sách hộ dân cần cứu trợ, tiến độ khắc phục trên các kênh chính thống đã giúp định hướng dư luận, giảm thiểu tác động của các luận điệu xuyên tạc. Báo và  Đài PT-TH Nghệ An, Cổng thông tin điện tử tỉnh và mạng xã hội của các cơ quan Nhà nước đã trở thành trạm thông tin tin cậy, phản ánh chân thực hoạt động cứu trợ, giúp người dân nhận biết và phân biệt tin thật – tin giả. Bài học đặt ra là: minh bạch và truyền thông chủ động không chỉ là yêu cầu kỹ thuật, mà là yếu tố chiến lược để giữ vững niềm tin xã hội trong khủng hoảng.

Thứ ba, huy động sức mạnh toàn dân là nhân tố quyết định thành công.
Công tác khắc phục hậu quả bão lũ không thể chỉ dựa vào nguồn lực Nhà nước, mà cần sự tham gia của toàn xã hội. Từ các tổ chức đoàn thể, doanh nghiệp đến từng người dân đều góp phần trong chuỗi nỗ lực chung. Hàng trăm chuyến xe chở hàng cứu trợ từ khắp nơi đổ về Nghệ An, các nhóm thiện nguyện phối hợp với chính quyền cơ sở phát quà, dựng lại nhà cửa, dọn dẹp trường học. Chính tinh thần tương thân tương ái đã làm nên sức mạnh đoàn kết, giúp tỉnh sớm ổn định đời sống và sản xuất. Bài học rút ra là: khi được định hướng, tổ chức và điều phối tốt, nguồn lực xã hội sẽ nhân lên gấp bội, trở thành “sức mạnh mềm” giúp cộng đồng vượt qua mọi biến cố.

Thứ tư, chủ động đấu tranh với tin giả bằng sự thật và hành động thực tế.
Trong bão thông tin, những luận điệu cho rằng “chính quyền thờ ơ” hay “cứu trợ sai địa chỉ” đều bị thực tế bác bỏ. Nghệ An đã chứng minh rằng không gì có sức thuyết phục hơn hình ảnh cán bộ, chiến sĩ dầm mình trong mưa lũ, hay từng chuyến hàng cứu trợ được trao tận tay người dân. Bài học then chốt là: không phản ứng cảm tính với tin giả, mà phải phản ứng bằng sự thật, bằng hành động cụ thể, kịp thời. Khi người dân được tiếp cận thông tin chính xác, minh chứng rõ ràng, niềm tin xã hội sẽ tự khắc trở thành “lá chắn” chống lại mọi xuyên tạc.

Thứ năm, củng cố nền tảng tư tưởng và niềm tin của Nhân dân qua thực tiễn hành động. Thiên tai là phép thử cho không chỉ năng lực quản lý, mà còn cho sức bền của niềm tin. Khi sự thật được khẳng định, khi người dân chứng kiến chính quyền cùng họ “sống trong bão, đứng giữa nước”, thì mọi luận điệu xuyên tạc đều trở nên vô nghĩa. Bài học của Nghệ An khẳng định: bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong thời đại số không chỉ bằng tuyên truyền, mà còn bằng hành động cụ thể, hiệu quả, nhân văn.

Thực tiễn ứng phó và khắc phục hậu quả bão số 10 tại Nghệ An đã khẳng định một nguyên lý bền vững: khi sự thật được bảo vệ và tinh thần đoàn kết được khơi dậy, mọi khó khăn đều có thể vượt qua. Chính sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, sự chung tay của người dân và tinh thần vì Nhân dân phục vụ đã giúp Nghệ An không chỉ phục hồi nhanh sau thiên tai, mà còn chiến thắng trên mặt trận thông tin, đập tan các luận điệu xuyên tạc, tin giả do công nghệ AI tạo ra.

Kinh nghiệm thực tiễn của Nghệ An trong công tác khắc phục hậu quả bão lũ cho thấy, sự thật và minh bạch là yếu tố cốt lõi để củng cố niềm tin xã hội; còn đoàn kết là sức mạnh giúp cộng đồng đứng vững trước mọi biến động khó lượng xẩy ra. Theo đó, có thể khẳng định: “lá chắn sự thật” không chỉ bảo vệ xã hội trong thiên tai, mà còn là nền tảng để xây dựng một môi trường truyền thông lành mạnh, tăng cường niềm tin của Nhân dân, và giữ vững nền tảng tư tưởng của Đảng trong kỷ nguyên số.

Tài liệu tham khảo

1. Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai (2025), Báo cáo nhanh về thiệt hại do bão số 10 (Bualoi) và công tác khắc phục hậu quả tại các tỉnh Bắc Trung Bộ, Hà Nội.
2. 2.     UBND tỉnh Nghệ An (2025), số 10253/UBND-NC ngày 28/9/2025 v/v cấm đường tạm thời phòng, chống bão số 10 năm 2025.
3. Thiên Thảo, “Cứu hộ hàng nghìn hộ dân bị cô lập trong đợt lũ lịch sử ở Nghệ An”, Nghệ An 24h, Truy cập 02-10-2025, https://nghean24h.vn/cuu-ho-hang-nghin-ho-dan-bi-co-lap-trong-dot-lu-lich-su-o-nghe-an-a762382.html