TS. Thái Doãn Việt

GVC. Khoa Lý luận cơ sở

Tóm tắt: Cách mạng Tháng Mười Nga 1917 mở ra kỷ nguyên mới của lịch sử nhân loại - kỷ nguyên quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội. Sự ra đời Nhà nước công nông đầu tiên khẳng định chân lý: độc lập dân tộc gắn với chủ nghĩa xã hội, dân chủ là mục tiêu và động lực, khoa học - giáo dục là lực lượng sản xuất trực tiếp. Đối với Việt Nam, ánh sáng Tháng Mười giúp Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh tìm thấy con đường cứu nước đúng đắn, đưa dân tộc từ thân phận nô lệ đến độc lập, tự do. Hiện nay, giá trị Tháng Mười tiếp tục soi đường, củng cố niềm tin và động lực cho công cuộc đổi mới, xây dựng đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Từ khóa: Cách mạng Tháng Mười Nga, Chủ nghĩa xã hội, Độc lập dân tộc, Cách mạng Việt Nam.

1. MỞ ĐẦU

Tháng Mười - mùa thu lịch sử - không chỉ ghi dấu một cuộc cách mạng ở nước Nga năm 1917 mà còn là tiếng sấm chấn động thế giới, mở ra kỷ nguyên nhân dân lao động đứng lên làm chủ vận mệnh, quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội. Ánh sáng Tháng Mười khẳng định công bằng, tự do, hạnh phúc không phải ảo tưởng mà là hiện thực có thể giành bằng đấu tranh cách mạng.

Đối với Việt Nam, Tháng Mười mang ý nghĩa khai sáng. Từ khi Nguyễn Ái Quốc tiếp nhận ánh sáng ấy, con đường cách mạng được xác định: độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Lý tưởng đó dẫn dắt dân tộc tới thắng lợi Cách mạng Tháng Tám 1945, hai cuộc kháng chiến trường kỳ, và hôm nay tiếp tục soi đường cho công cuộc Đổi mới - xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, sáng tạo của thời đại.

Dù còn luận điệu xuyên tạc, phủ nhận Tháng Mười và con đường xã hội chủ nghĩa, thực tiễn gần 40 năm Đổi mới khẳng định đây là lựa chọn đúng đắn, kết hợp tăng trưởng với công bằng và văn minh. Nhìn lại cách mạng Tháng Mười Nga hôm nay chính là khẳng định ngọn lửa ấy vẫn rực cháy, soi sáng hành trình Việt Nam kiên định, sáng tạo, vững bước xây dựng chủ nghĩa xã hội - dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

2. NỘI DUNG

2.1. Giá trị lịch sử và phương pháp luận của Cách mạng Tháng Mười Nga

Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 diễn ra trong bối cảnh thế giới rối ren: mâu thuẫn giai cấp và dân tộc dâng cao, chủ nghĩa đế quốc lâm vào khủng hoảng toàn diện, nhân dân Nga chìm trong khát vọng hòa bình, tự do và công bằng. Chính trong bối cảnh đó, dưới sự lãnh đạo thiên tài của V.I. Lênin và Đảng Bônsêvích, giai cấp công nhân và nhân dân lao động Nga đã làm nên cuộc cách mạng vĩ đại, lật đổ chế độ Nga hoàng chuyên chế và chính phủ tư sản lâm thời, lập nên Nhà nước Xô viết - nhà nước công nông đầu tiên trong lịch sử nhân loại. Đây không chỉ là một sự kiện chính trị quan trọng của nước Nga, mà còn mở ra một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội.

Giá trị lịch sử to lớn của Cách mạng Tháng Mười thể hiện ở ba điểm cốt lõi.

Trước hết, lần đầu tiên vấn đề độc lập dân tộc gắn liền với con đường xã hội chủ nghĩa được đặt ra và chứng minh bằng thực tiễn. Sự kiện này khẳng định không có độc lập dân tộc đích thực nếu thiếu tự do, công bằng xã hội; và cũng không có chủ nghĩa xã hội chân chính nếu không giải quyết triệt để vấn đề độc lập dân tộc. Đây là giá trị phương pháp luận có ý nghĩa đặc biệt đối với các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc, trong đó có Việt Nam.

Thứ hai, Cách mạng Tháng Mười khẳng định dân chủ vừa là mục tiêu, vừa là động lực của cách mạng xã hội chủ nghĩa. Nhà nước Xô viết ra đời đã thiết lập một hình thức dân chủ mới, dân chủ của tuyệt đại đa số, vượt qua hạn chế của dân chủ tư sản vốn chỉ phục vụ thiểu số cầm quyền. Từ đây, dân chủ không chỉ dừng ở quyền bầu cử, ứng cử, mà còn gắn với quyền được lao động, học tập, sáng tạo, quyền tham gia trực tiếp vào quản lý nhà nước và xã hội.

Thứ ba, Cách mạng Tháng Mười khẳng định tinh thần sáng tạo, chống giáo điều, coi khoa học - giáo dục - văn hóa là lực lượng sản xuất trực tiếp. Đảng Bônsêvích không sao chép máy móc mô hình có sẵn, mà xuất phát từ điều kiện cụ thể của nước Nga. Chính sự nhấn mạnh tính sáng tạo đó đã để lại bài học phương pháp luận quan trọng: cách mạng muốn thành công phải biết kế thừa tinh hoa nhân loại, nhưng đồng thời phải gắn chặt với thực tiễn dân tộc và thời đại.

Từ những giá trị nêu trên, Cách mạng Tháng Mười không chỉ làm thay đổi vận mệnh nhân dân Nga, mà còn tác động sâu sắc đến lịch sử thế giới. Nó đã thức tỉnh các dân tộc bị áp bức vùng lên giành độc lập, khẳng định rằng những khát vọng lớn lao của nhân loại - hòa bình, tự do, công bằng xã hội - hoàn toàn có thể trở thành hiện thực khi có sự lãnh đạo đúng đắn và sức mạnh đoàn kết của quần chúng nhân dân.

2.2. Ảnh hưởng của Cách mạng Tháng Mười Nga đối với cách mạng Việt Nam

Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 không chỉ làm thay đổi vận mệnh dân tộc Nga mà còn để lại dấu ấn sâu sắc trong tiến trình phát triển của lịch sử nhân loại. Đối với Việt Nam, một dân tộc đang chìm trong đêm dài nô lệ, ánh sáng của Tháng Mười đã trở thành “mặt trời chói lọi” soi đường, mở ra lối thoát cho cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc.

Trước Cách mạng Tháng Mười, các phong trào yêu nước ở Việt Nam - từ Cần Vương, Đông Du, Duy Tân đến khởi nghĩa vũ trang đầu thế kỷ XX - đều bùng nổ sôi nổi nhưng lần lượt thất bại. Điểm chung của các phong trào đó là thiếu một đường lối cách mạng khoa học, chưa giải quyết triệt để mối quan hệ giữa độc lập dân tộc và phương hướng phát triển xã hội sau độc lập. Chính trong bối cảnh ấy, Cách mạng Tháng Mười với khẩu hiệu “Hòa bình, ruộng đất, bánh mì” và tuyên ngôn xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân đã gợi mở cho những người yêu nước Việt Nam con đường mới: gắn độc lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội.

Ảnh hưởng đầu tiên và quan trọng nhất chính là ở tư tưởng. Từ Cách mạng Tháng Mười, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã tìm thấy lời giải đáp cho câu hỏi lớn nhất của dân tộc: độc lập dân tộc phải gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Chính Người đã khẳng định: “Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc, không có con đường nào khác con đường cách mạng vô sản. Chỉ có chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản mới giải phóng được các dân tộc bị áp bức và những người lao động trên toàn thế giới”[1]. Sự kiện Nguyễn Ái Quốc tiếp nhận ánh sáng của Tháng Mười và truyền bá vào phong trào cách mạng Việt Nam đã mở ra bước ngoặt vĩ đại: từ chủ nghĩa yêu nước truyền thống đến chủ nghĩa Mác - Lênin, từ tự phát đến tự giác, từ những phong trào rời rạc đến sự ra đời của một chính đảng cách mạng chân chính - Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1930.

Ảnh hưởng thứ hai là về mô hình tổ chức và phương thức đấu tranh. Cách mạng Tháng Mười chỉ ra rằng, để thành công, giai cấp công nhân phải có chính đảng tiên phong lãnh đạo, có đường lối đúng đắn, có lực lượng liên minh công - nông làm nền tảng, đồng thời biết tranh thủ các tầng lớp lao động khác. Đây cũng là cơ sở lý luận để Đảng ta xác định chiến lược đại đoàn kết dân tộc, tập hợp mọi lực lượng yêu nước dưới ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

Ảnh hưởng thứ ba là niềm tin. Cách mạng Tháng Mười chứng minh cho nhân dân Việt Nam và các dân tộc thuộc địa thấy rằng, một dân tộc dù nhỏ bé cũng có thể vùng lên chiến thắng những thế lực áp bức to lớn, nếu có tổ chức và con đường đúng đắn. Chính niềm tin ấy đã thôi thúc nhân dân Việt Nam kiên cường đi theo con đường cách mạng vô sản, vượt qua muôn vàn hy sinh, gian khổ để giành thắng lợi Cách mạng Tháng Tám năm 1945, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á.

Có thể khẳng định: không có Cách mạng Tháng Mười Nga thì không có Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh tìm ra con đường cứu nước đúng đắn, và cũng không có thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Dĩ nhiên, chúng ta không “sao chép” nguyên xi mô hình cách mạng Nga, mà vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể của dân tộc. Đây chính là bài học phương pháp luận lớn mà Việt Nam luôn trung thành và sáng tạo trong suốt tiến trình cách mạng.

Như vậy, ảnh hưởng của Cách mạng Tháng Mười đối với cách mạng Việt Nam không chỉ ở phương diện lý luận mà còn ở thực tiễn tổ chức và hành động. Tháng Mười đã trở thành nguồn cảm hứng bất diệt, tạo nên bước ngoặt lịch sử, đưa dân tộc Việt Nam đi từ thân phận nô lệ đến độc lập, từ chỗ bị áp bức, bóc lột đến làm chủ vận mệnh của mình trên con đường xã hội chủ nghĩa.

2.3. Giá trị hiện thời của Cách mạng Tháng Mười đối với công cuộc xây dựng CNXH ở Việt Nam hiện nay

Hơn một thế kỷ đã trôi qua, nhưng Cách mạng Tháng Mười Nga vẫn không hề mất đi giá trị, trái lại, những nguyên lý cơ bản và phương pháp luận khoa học mà V.I. Lênin và Đảng Bônsêvích đã nêu lên vẫn còn nguyên sức sống trong thực tiễn cách mạng Việt Nam. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, kinh tế tri thức, chuyển đổi số và những biến động địa - chính trị phức tạp hiện nay, những bài học từ Tháng Mười vẫn là kim chỉ nam định hướng cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta.

Thứ nhất, Cách mạng Tháng Mười khẳng định chân lý độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Đây là sợi chỉ đỏ xuyên suốt tiến trình cách mạng Việt Nam, từ Cách mạng Tháng Tám 1945, hai cuộc kháng chiến chống ngoại xâm đến công cuộc đổi mới ngày nay. Trong giai đoạn phát triển hiện nay, Đảng ta kiên định mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, đồng thời chủ động hội nhập quốc tế, mở rộng hợp tác, giữ vững độc lập, tự chủ. Bài học của Tháng Mười nhắc nhở chúng ta: hội nhập nhưng không hòa tan, phát triển kinh tế thị trường nhưng phải định hướng xã hội chủ nghĩa để đảm bảo công bằng và tiến bộ xã hội.

Thứ hai, Cách mạng Tháng Mười khẳng định vai trò trung tâm của nhân dân. Nhà nước Xô viết là nhà nước của dân, do dân, vì dân. Đối với Việt Nam, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hiện nay chính là sự kế thừa và phát triển tinh thần dân chủ đó. Thực tiễn đổi mới cho thấy, mọi chủ trương, chính sách nếu xuất phát từ lợi ích chính đáng của nhân dân, nếu được nhân dân tham gia và đồng thuận, thì đều tạo nên sức mạnh to lớn. Đây cũng là nền tảng để Đảng ta thực hiện phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”.

Thứ ba, Cách mạng Tháng Mười để lại bài học về tinh thần sáng tạo, chống giáo điều. Thắng lợi của nhân dân Nga năm 1917 là kết quả của sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác vào điều kiện cụ thể, không rập khuôn mô hình có sẵn. Đối với Việt Nam, bài học ấy đặc biệt quý giá trong công cuộc đổi mới: từ việc phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng nền dân chủ XHCN, đến việc đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển khoa học – công nghệ, giáo dục – đào tạo. Việt Nam đã chứng minh rằng, con đường đi lên CNXH không có mẫu hình duy nhất, mà phải là sự sáng tạo phù hợp với bối cảnh lịch sử và điều kiện cụ thể của mỗi quốc gia.

Thứ tư, Cách mạng Tháng Mười bồi đắp niềm tin vào tương lai xã hội chủ nghĩa. Dù Liên Xô và hệ thống XHCN thế giới đã sụp đổ, nhưng những giá trị cốt lõi của Tháng Mười không hề phai nhạt. Chính Việt Nam - với gần 40 năm đổi mới - đã cho thấy sức sống và triển vọng của con đường XHCN: kinh tế tăng trưởng ổn định, đời sống nhân dân không ngừng được cải thiện, vị thế quốc tế ngày càng nâng cao. Điều đó là minh chứng hùng hồn phản bác lại mọi luận điệu xuyên tạc cho rằng “chủ nghĩa xã hội chỉ là ảo tưởng” hay “là sự chia đều nghèo khổ”.

Thứ năm, Tháng Mười đặt nền móng cho quan niệm coi khoa học, giáo dục và văn hóa là động lực phát triển. Điều này có ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư và chuyển đổi số toàn cầu. Việt Nam đã xác định “giáo dục - đào tạo, khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo là quốc sách hàng đầu”, coi đây là chìa khóa để bứt phá, xây dựng nền kinh tế tri thức, phát triển bền vững. Đây chính là sự kế thừa trực tiếp tinh thần của Tháng Mười trong điều kiện mới.

Như vậy, giá trị hiện thời của Cách mạng Tháng Mười Nga đối với Việt Nam không chỉ nằm ở những nguyên lý mang tính nền tảng, mà còn ở phương pháp luận để chúng ta kiên định, sáng tạo trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội. Trong kỷ nguyên hội nhập và cạnh tranh toàn cầu, ánh sáng Tháng Mười vẫn tiếp tục soi đường, tiếp thêm niềm tin, lý tưởng và sức mạnh để dân tộc Việt Nam vững bước trên con đường đã chọn.

3. KẾT LUẬN

Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 mở ra kỷ nguyên quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội, lần đầu tiên nhân dân lao động đứng lên làm chủ vận mệnh, chứng minh hòa bình, độc lập, tự do, công bằng xã hội hoàn toàn có thể thành hiện thực khi có đường lối đúng đắn và sức mạnh đoàn kết.

Đối với Việt Nam, Tháng Mười không chỉ truyền cảm hứng mà còn chỉ đường. Từ ánh sáng ấy, Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh xác định con đường cứu nước: độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội – bước ngoặt đưa cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi Cách mạng Tháng Tám 1945 đến công cuộc Đổi mới hôm nay.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến động phức tạp, giá trị Tháng Mười vẫn mang tính thời sự: kiên định lý tưởng, sáng tạo phương pháp, đặt nhân dân ở trung tâm, gắn độc lập dân tộc với tiến bộ và công bằng xã hội. Ánh sáng ấy tiếp thêm niềm tin, lý tưởng cho hiện tại và tương lai, củng cố quyết tâm xây dựng Việt Nam dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, góp phần tích cực vào sự nghiệp tiến bộ chung của nhân loại.