ThS. Nguyễn Thị Chiên

GVC. Khoa Lý luận cơ sở

Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 là sự kiện vĩ đại làm thay đổi căn bản tiến trình lịch sử nhân loại. Thắng lợi của cuộc cách mạng không chỉ đưa nước Nga bước vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên quá độ lên chủ nghĩa xã hội – mà còn mở ra thời đại giải phóng dân tộc và tự quyết của các quốc gia thuộc địa. Ảnh hưởng của Cách mạng Tháng Mười vượt ra ngoài biên giới Nga, lan tỏa đến các dân tộc bị áp bức, trong đó có Việt Nam – nơi phong trào cứu nước đang chìm trong khủng hoảng đường lối. 

Ngày nay, trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chủ động hội nhập quốc tế và đối diện nhiều thách thức mới, việc nhận thức đầy đủ giá trị, bài học và tinh thần của Cách mạng Tháng Mười Nga tiếp tục có ý nghĩa to lớn. Đó là cơ sở lý luận và niềm tin vững chắc giúp củng cố bản lĩnh chính trị, kiên định con đường xã hội chủ nghĩa, đồng thời khơi dậy ý chí đổi mới, sáng tạo trong phát triển đất nước.

1. Giá trị và ảnh hưởng lịch sử của Cách mạng Tháng Mười Nga đối với cách mạng Việt Nam

Thứ nhất, Cách mạng Tháng Mười Nga mở ra thời đại mới cho nhân loại và chỉ ra con đường giải phóng đúng đắn cho dân tộc Việt Nam.

Trước Cách mạng Tháng Mười, các dân tộc thuộc địa, trong đó có Việt Nam, đều chìm trong đêm tối nô lệ và bế tắc về đường lối đấu tranh. Những nỗ lực giải phóng dân tộc theo khuynh hướng phong kiến (như phong trào Cần Vương), hoặc theo khuynh hướng dân chủ tư sản (như Việt Nam Quốc dân Đảng) đều thất bại. Sự kiện Cách mạng Tháng Mười Nga thắng lợi chứng minh một cách thực tiễn rằng, con đường giải phóng dân tộc phải gắn liền với sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa. Đây là sự thức tỉnh to lớn đối với các dân tộc bị áp bức trên thế giới.

Đối với Việt Nam, Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh đã tìm thấy trong Cách mạng Tháng Mười câu trả lời cho khát vọng cứu nước: “Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc không có con đường nào khác con đường cách mạng vô sản”[1]. Từ đó, con đường độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội được xác lập như một tất yếu lịch sử. Đây chính là giá trị to lớn, có ý nghĩa quyết định mà Cách mạng Tháng Mười để lại cho cách mạng Việt Nam.

Thứ hai, Cách mạng Tháng Mười Nga cung cấp nền tảng lý luận khoa học cho cách mạng Việt Nam

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười đã hiện thực hóa những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác, khẳng định vai trò lãnh đạo của giai cấp công nhân và Đảng Cộng sản, khẳng định sức mạnh của khối liên minh công - nông dưới sự lãnh đạo của Đảng. Qua đó, chủ nghĩa Mác - Lênin trở thành kim chỉ nam cho hành động cách mạng.

Nguyễn Ái Quốc tiếp thu trực tiếp từ thực tiễn Cách mạng Tháng Mười và các văn kiện của Quốc tế Cộng sản. Sự kết hợp giữa phong trào công nhân và phong trào yêu nước Việt Nam với chủ nghĩa Mác - Lênin dẫn tới sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1930 - một bước ngoặt lịch sử của dân tộc. Từ đây, cách mạng Việt Nam đã có cơ sở khoa học và phương pháp cách mạng đúng đắn.

Thứ ba, Cách mạng Tháng Mười cổ vũ mạnh mẽ phong trào cách mạng và các cao trào đấu tranh ở Việt Nam

Ngay từ thập niên 1920 - 1930, ảnh hưởng của Cách mạng Tháng Mười và Quốc tế Cộng sản đã lan tỏa đến Việt Nam. Các phong trào công nhân, nông dân nổi dậy ở nhiều địa phương, tiêu biểu là Xô viết Nghệ Tĩnh (1930 - 1931) - hình thức chính quyền cách mạng sơ khai, được xem là “bản anh hùng ca” và là minh chứng sinh động cho sức sống của con đường mà Cách mạng Tháng Mười đã mở ra.

Sau đó, nhờ đường lối đúng đắn của Đảng, cách mạng Việt Nam tiếp tục giành nhiều thắng lợi quan trọng: Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa; các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ đi đến thắng lợi hoàn toàn. Tất cả những thắng lợi đó đều khởi nguồn từ ánh sáng của Cách mạng Tháng Mười, từ việc Đảng Cộng sản Việt Nam được vũ trang bằng chủ nghĩa Mác - Lênin.

Thứ tư, Cách mạng Tháng Mười định hình mô hình nhà nước và nguyên tắc tổ chức chính quyền cách mạng ở Việt Nam

Cách mạng Tháng Mười đã dẫn đến sự ra đời của Nhà nước Nga Xô viết, nhà nước công nông đầu tiên trên thế giới, đánh dấu sự chuyển biến quan trọng từ lý luận sang thực tiễn của chủ nghĩa xã hội. Mô hình này đã trở thành nguồn cảm hứng và là tấm gương cho các nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam, trong việc xây dựng một nhà nước do nhân dân làm chủ.  Từ mô hình nhà nước này, Hồ Chí Minh và Đảng ta đã vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam để xây dựng Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa năm 1945, với bản chất “của dân, do dân và vì dân”, khẳng định quyền làm chủ của nhân dân, đề cao dân chủ, kỷ cương và đoàn kết toàn dân tộc.

Thứ năm, Cách mạng Tháng Mười để lại nhiều bài học quý báu về phương pháp cách mạng.

Ngoài việc soi sáng con đường cách mạng, Cách mạng Tháng Mười còn để lại nhiều bài học thực tiễn cho cách mạng Việt Nam. Những bài học về vai trò lãnh đạo của Đảng, sức mạnh quần chúng, về kết hợp mục tiêu dân tộc và giai cấp, về xây dựng chính quyền và quân đội nhân dân… đều được Đảng ta kế thừa và vận dụng trong mọi giai đoạn lịch sử. Các bài học ấy vẫn còn nguyên giá trị trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hôm nay

2. Vận dụng tinh thần Cách mạng Tháng Mười Nga trong công cuộc đổi mới và phát triển đất nước hiện nay

Cách mạng Tháng Mười không chỉ để lại giá trị lịch sử mà còn truyền cảm hứng cho quá trình đổi mới sáng tạo ở Việt Nam. Qua gần 40 năm đổi mới, chúng ta đã vận dụng tinh thần Cách mạng Tháng Mười vào thực tiễn, đạt được nhiều thành tựu to lớn. Tiếp tục vận dụng sáng tạo những giá trị và bài học quý báu từ Cách mạng Tháng Mười Nga trong thực hiện mục tiêu đưa Việt Nam vươn mình sánh vai cùng các cường quốc hiện nay, chúng ta cần tập trung vào các định hướng trọng tâm sau: 

Một là, kiên định con đường xã hội chủ nghĩa, phát triển nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với hội nhập quốc tế

Một trong những giá trị cốt lõi của Cách mạng Tháng Mười là khẳng định sự lựa chọn tất yếu: đi lên chủ nghĩa xã hội như một xu thế phát triển mới của nhân loại. Đối với Việt Nam, kiên định mục tiêu này có ý nghĩa quyết định để giữ vững định hướng chính trị, tránh rơi vào “bẫy lệ thuộc” cả về kinh tế lẫn ý thức hệ. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập sâu rộng, chúng ta phải đồng thời xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ trên cơ sở phát huy nội lực, tận dụng ngoại lực, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, đồng thời bảo đảm an ninh kinh tế và lợi ích quốc gia - dân tộc.

Hai là, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân

Cách mạng Tháng Mười đã khai sinh mô hình nhà nước kiểu mới - Nhà nước Xô viết - đặt nền móng cho tư tưởng về một nhà nước thực sự của dân. Đối với Việt Nam hiện nay, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa chính là sự vận dụng sáng tạo tinh thần ấy. Nhà nước không chỉ là công cụ quản lý xã hội mà còn là phương tiện để bảo đảm quyền lực thuộc về nhân dân, phát huy dân chủ gắn với kỷ cương, pháp luật.

Để đáp ứng yêu cầu phát triển, Nhà nước pháp quyền ở nước ta cần: Hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ, khả thi, phù hợp chuẩn mực quốc tế; Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của bộ máy hành chính, tinh gọn, minh bạch, liêm chính, phục vụ nhân dân; Thực hiện kiểm soát quyền lực chặt chẽ, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí; Mở rộng và thực hành dân chủ thực chất, nhất là dân chủ cơ sở, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân trong các quyết sách liên quan trực tiếp đến đời sống.

Đây chính là cách thức hiện đại hóa, dân chủ hóa mô hình “chính quyền Xô viết” trong điều kiện Việt Nam mới, bảo đảm cho Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ.

Ba là,  xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, ngang tầm nhiệm vụ

Một trong những bài học quan trọng rút ra từ Cách mạng Tháng Mười là khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng kiểu mới - đội tiên phong của giai cấp công nhân. Đối với cách mạng Việt Nam, Đảng Cộng sản Việt Nam là nhân tố quyết định mọi thắng lợi. Trong bối cảnh hiện nay, để dẫn dắt dân tộc bước vào giai đoạn phát triển mới, Đảng phải thực sự trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ. Vì vậy, cần hướng vào các nhiệm vụ trọng tâm sau: Tiếp tục kiên định con đường độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, đồng thời vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng theo hướng khoa học, dân chủ, gắn bó mật thiết với nhân dân; Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên, đặc biệt là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp; Thực hiện nghiêm các Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, XII, XIII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; Xây dựng văn hóa chính trị trong Đảng, nêu gương đạo đức cách mạng, củng cố niềm tin của nhân dân.

Chỉ khi Đảng đủ bản lĩnh, trí tuệ và uy tín, chúng ta mới có thể hiện thực hóa mục tiêu phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Bốn là, phát huy nhân tố con người, xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc

Cách mạng Tháng Mười đề cao vai trò của quần chúng nhân dân, coi họ là chủ thể sáng tạo lịch sử. Vận dụng vào Việt Nam hiện nay, điều đó đòi hỏi phải đặt con người ở vị trí trung tâm của chiến lược phát triển. Con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của công cuộc đổi mới. Điều này phải được thể hiện ở những nhiệm vụ cụ thể: Triển khai kịp thời và có hiệu quả Nghị quyết số 71 – NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, thực sự coi giáo dục, đào tạo là “quốc sách hàng đầu”, nhân tố quyết định đối với sự phát triển phồn vinh của dân tộc; Quan tâm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa; Xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, lấy giá trị dân tộc làm gốc, tiếp thu tinh hoa nhân loại để khẳng định bản lĩnh Việt Nam trong toàn cầu hóa; Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; Củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc; Bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân.

Phát triển con người toàn diện cũng chính là hiện thực hóa tư tưởng nhân văn sâu sắc mà Cách mạng Tháng Mười đã mở ra cho nhân loại.

Năm là, chủ động hội nhập quốc tế, phát huy sức mạnh thời đại gắn với sức mạnh dân tộc

Cách mạng Tháng Mười khẳng định tinh thần quốc tế vô sản, đoàn kết các dân tộc chống áp bức, bóc lột. Đối với Việt Nam hiện nay, hội nhập quốc tế không chỉ là yêu cầu khách quan mà còn là cơ hội để tranh thủ nguồn lực, nâng cao vị thế đất nước. Do vậy, Việt Nam cần: Chủ động tham gia và đóng góp tích cực vào các thể chế, tổ chức quốc tế.; Thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa, là bạn, là đối tác tin cậy, là thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế theo tinh thần Nghị quyết số 57 – NQ/TW của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Kết hợp chặt chẽ giữa đối ngoại chính trị, kinh tế, văn hóa, quốc phòng - an ninh để bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc; Phát huy vai trò cầu nối, góp phần vào hòa bình, hợp tác và phát triển ở khu vực và thế giới.

Sức mạnh thời đại - bao gồm khoa học, công nghệ, tri thức, hợp tác quốc tế - chỉ phát huy khi được kết hợp với sức mạnh nội sinh dân tộc. Đây là bài học xuyên suốt mà cách mạng Việt Nam rút ra từ tinh thần quốc tế của Cách mạng Tháng Mười.

Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 là một sự kiện “long trời lở đất”, mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử nhân loại - kỷ nguyên quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội. Với Việt Nam, Cách mạng Tháng Mười đã đem đến cho dân tộc ta ánh sáng của chủ nghĩa Mác - Lênin, giúp Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh tìm ra con đường giải phóng đúng đắn: độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Đó là bước ngoặt mang tính lịch sử, làm thay đổi vận mệnh dân tộc và khẳng định vai trò lãnh đạo tất yếu của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Trong giai đoạn hiện nay, khi đất nước đứng trước những biến động nhanh chóng của thế giới, việc tiếp tục kế thừa và phát huy tinh thần Cách mạng Tháng Mười có ý nghĩa chiến lược. Kiên định con đường xã hội chủ nghĩa, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, kết hợp nhuần nhuyễn giữa sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại - đó là con đường bảo đảm cho Việt Nam phát triển bền vững, phồn vinh và hạnh phúc

Tài liệu tham khảo

1. V.I. Lênin (1981), Luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa, Nxb Sự thật, Hà Nội.
2. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.
3. Nguyễn Phú Trọng (chủ biên) (2021), Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.
4. Nguyễn Đức Bình (2007), “Ảnh hưởng của Cách mạng Tháng Mười Nga đối với phong trào cách mạng Việt Nam”, Tạp chí Cộng sản, số 11, tháng 11.

5. Phạm Ngọc Anh (2017), “Cách mạng Tháng Mười Nga – Ý nghĩa lịch sử và bài học thời đại”, Tạp chí Cộng sản, số 22, tháng 11.